Blinde gehoorzaamheid | 14 mei - 20.00 uur - uitgezonden via videostream
Donderdagavond 14 mei was de Abraham Kuyper Lezing 2020 te bekijken via livestream. Het Covid-19 virus maakte een Abraham Kuyper Lezing in de Westerkerk dit jaar onmogelijk. Het programma werd opgenomen in de Aula van de Vrije Universiteit Amsterdam, zonder publiek. De gasten verzamelden in een lege Foyer in het Hoofdgebouw van de VU op anderhalve meter.
Spreken voor een lege aula, dat was wennen voor de gastsprekers. Het is de hoop van de spreker dat er iemand luistert en de schrijver vertrouwt er op dat iemand de tekst leest.
Auteur Arnon Grunberg hield de Abraham Kuyper Lezing 2020 met 'Blinde gehoorzaamheid'. De Vrije Schrijver van dit jaar legde in zijn lezing de begrippen hoop en vertrouwen naast het verhaal van Abraham, die door God gevraagd wordt zijn zoon te offeren. Is Abraham iemand die hoopt en vertrouwt dat God zal ingrijpen als hij toesteekt of is hij een immoreel mens die niet tegen God durft in te gaan en gehoorzaamt tegen beter weten in? Auteur en voormalig Vrije Schrijver Christine Otten trad op als presentator en nodigde Grunberg uit zijn lezing uit te spreken.
Waarom zo’n nadruk op dit oeroude verhaal dat Christendom, Jodendom en de Islam delen? Als ons offers gevraagd worden voor bijvoorbeeld vrijheid en gezondheid zijn dit de verhalen die ons denken vormen, vindt Grunberg. Ze liggen aan de basis van onze cultuur en maken ons blind en gelukkig, terwijl daar wel meer over te zeggen valt.
We komen in het geweer tegen een virus dat oude mensen weinig overlevingskansen biedt maar vinden wachtlijsten voor suïcidale patiënten niet dezelfde prioriteit hebben. Soldaten sturen we naar conflictgebieden terwijl PTSS vervolgens regelmatig hun leven verwoest. We vragen offers maar het lijkt alsof we dat soms niet zien of niet willen zien.
In antwoord op Kierkegaard vindt Grunberg het een huiveringwekkende gedachte dat we mensen aan hun lot overlaten en toch gelukkig zijn.
Grunberg ziet Abraham als moordenaar die God te vriend wil houden. Filosoof Victor Kal van de Universiteit van Amsterdam ging hier fel tegenin: Abraham offert zijn zoon niet óp maar óffert met hoop op een toekomst voor zijn zoon.
VU-hoogleraar Jacqueline Bel, houder van de Multatuli-leerstoel voor moderne Nederlandse Letterkunde, vergeleek Grunberg met Multatuli, die ook streed voor meer rechtvaardigheid in de samenleving. Arbeiders, vrouwen, inwoners van de koloniën wilde hij helpen mens te zijn.
De jonge schrijfster en journaliste Charlotte Bouwman voerde met haar hond Bobby maanden actie op het Binnenhof - en sinds het uitbreken van de coronacrisis vanuit haar eigen huis - tegen de lange wachtlijsten binnen de GGZ.
Ook als journalist zou Bouwman graag schrijven over haar ervaringen met de zorg, maar door haar actie vreest zij dat kranten haar daarvoor niet meer de kans zullen geven.
De wereldberoemde operazanger Bastiaan Everink werd in de eerste golfoorlog als marinier uitgezonden. Hij vertelde dat zelfs in situaties waar gehoorzaamheid in principe absoluut is, toch altijd een eigen afweging gemaakt kan worden.
Everink maakte een opmerkelijke carrièreswitch van marinier naar operazanger. Toch ziet hij zichzelf nog steeds als strijder, maar dan met zijn stem. Daarna werd een aria uit ‘Hercules’ beluisterd, een opera over het leven van Everink.
Rector Vinod Subramaniam bedankte tot slot Arnon Grunberg voor zijn inzet als Vrije Schrijver in een jaar dat zo werd verstoord door de uitbraak van het coronavirusvirus. Hij memoreerde hierbij ook het project dat Grunberg deed met studenten over de reikwijdte van artikel 1 van de Grondwet. In het programma was een video vertoond waarin studenten de vragen stelden die zij in het project onderzochten: waarom geldt bijvoorbeeld de gelijkheid van iedereen voor alle levende wezens op Nederlands grondgebied niet voor dieren? Wie bepaalt wie recht heeft op een vruchtbaarheidsbehandeling en welke kinderen geboren mogen worden? De rector benadrukte dat het voor een universiteit die Governance for Society als profielthema heeft heel belangrijk is om dit soort vragen te blijven stellen. Hij bood Grunberg daarna het eerste exemplaar van de publicatie Blinde gehoorzaamheid aan.
Grunberg nam de publicatie op afstand in ontvangst. Zijn Abraham Kuyper Lezing was een korte versie van de publicatie (zie onderaan deze pagina voor de bestelgegevens van de papieren publicatie).
De rector maakte daarna de nieuwe Vrije Schrijver van de VU bekend, Maxim Februari, die op 1 juni aan de slag gaat.
Christine Otten, zelf de derde Vrije Schrijver, bedankte de dertiende Vrije Schrijver Arnon Grunberg voor zijn prachtige lezing. De toehoorders wel thuis wensen was dit keer niet nodig.
'Blinde gehoorzaamheid': de publicatie
Arnon Grunberg schreef de publicatie 'Blinde gehoorzaamheid’ speciaal voor de VU als Vrije Schrijver. Zijn Abraham Kuyper Lezing was een korte versie van de publicatie.
'Blinde gehoorzaamheid’ is niet in de boekhandel verkrijgbaar en kwam tot stand in samenwerking met VUvereniging. Wil je een papieren versie bestellen, dan kan dit tot 15 juni voor € 10.
Digitale boekenstal
Digitale boekenstal
Ben je geinteresseerd in meer boeken van Arnon Grunberg en voorgaande Vrije Schrijvers zoals Christina Otten, Nina Weijers, Bas Heijne, Ernest van der Kwast of Annelies Verbeke? De VU Boekhandel heeft ze voor je bij elkaar gezet in een digitale boekenstal op https://www.vuuniversitypress.com/vrije-schrijver/
Fotografie: Peter Valckx
